مراحل طراحی پلان ساختمان مسکونی
مراحل طراحی پلان ساختمان مسکونی
اگر تابحال تجربه طراحی پلان معماری ساختمان‌های مسکونی را داشته باشید، حتما متوجه این موضوع شده‌اید که باید مراحل طراحی پلان ساختمان را به ترتیب انجام دهید تا طراحی پلان شما به بهترین شکل ممکن انجام شود. در این آموزش نحوه انجام صحیح اینکار را به‌شما آموزش می‌دهم و با هم یاد می‌گیریم که چگونه پلان ساختمان مسکونی را طراحی کنیم.
در این آموزش به نحوه طراحی پلان آپارتمان مسکونی می‌پردازیم. دقت داشته باشید که تمام مراحل طراحی پلان که در ادامه ذکر می‌کنم، باید گام‌به‌گام و به‌ترتیب انجام شود. به‌عنوان‌مثال، شما نمی‌توانید در مرحله اول کار، به طراحی اتاق‌خواب‌ها بپردازید و بعد سراغ طراحی سرویس پله و آسانسور در پلان ساختمان بروید!
برای اینکه بتوانیم طراحی پلان معماری را به بهترین نحو ممکن انجام دهیم، قبل از هرچیزی باید بدانیم که نیازهای ساختمانی که قرار است پلان معماری طبقات مختلف آن را طراحی کنیم چیست؟ طبیعتا طراحی پلان هر ساختمانی بسته به شرایط و نیازهای آن، با ساختمان‌های دیگر متفاوت است.
مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در طراحی پلان آپارتمان‌ها و ساختمان‌های مسکونی عبارتند از:
- نیازها و خواسته‌های کارفرما
- ابعاد و مساحت زمین
- شکل سایت پلان و دسترسی‌های بنا
- شرایط و محدودیت‌های بنا
- ضوابط شهرداری و شهرسازی منطقه
- نوع کاربری ساختمان (آپارتمان مسکونی یا ساختمان ویلایی)
- و…
در این آموزش صرفا به بررسی مراحل طراحی پلان ساختمان‌های مسکونی می‌پردازیم.
آموزش لکه‌گذاری و طراحی پلان ساختمان مسکونی
در این مقاله فرض ما بر طراحی پلان یک آپارتمان مسکونی معمولی با ۴ یا ۵ طبقه روی پیلوت و تعداد یک واحد در هر طبقه است. چون می‌خواهیم به فرآیند و مراحل طراحی پلان بپردازیم، بنابراین مساحت، موقعیت یا شکل زمین ملاک نیست.
برای طراحی پلان معماری ساختمان مسکونی باید مراحل زیر را به‌ترتیب دنبال کنید.
مرحله اول: جانمایی سرویس‌پله و آسانسور در پلان ساختمان
اولین و مهم‌ترین چیزی که باید در طراحی ساختمان در مورد آن تصمیم‌گیری کنید، محل سرویس‌پله و آسانسور در پلان است. در جانمایی محل سرویس پله و آسانسور در پلان باید به عواملی مثل عرض و شکل زمین، تعداد واحد در هر طبقه، تعداد پارکینگ مورد نیاز در طبقه همکف و زیرزمین (در صورت وجود) و… توجه کرد. سپس باید در مورد شکل سرویس پله و اینکه سرویس پله ۴ طرفه، ۳ طرفه یا پله ۲ طرفه باشد، تصمیم‌گیری کنیم.
هرچند هیچ قانون کلی در این مورد وجود ندارد و با توجه به شکل و ابعاد زمین و محدودیت‌های پروژه باید بهترین موقعیت قرارگیری پله و آسانسور در پلان معماری را مشخص کرد، اما معمولا بهترین موقعیت سرویس پله و آسانسور در پلان آپارتمان های مسکونی، در وسط پلان است.
انتخاب مکان مناسب برای جانمایی سرویس‌پله و آسانسور در پلان، می‌تواند تاثیر مستقیمی در کیفیت سایر قسمت‌های ساختمان بگذارد. مهم‌ترین قسمت‌هایی که انتخاب محل صحیح باکس سرویس‌پله و آسانسور روی آنها تاثیر مستقیم می‌گذارد عبارتند از:
- طراحی پلان همکف و زیرزمین (در صورت وجود)
- طراحی پارکینگ و جانمایی محل پارک خودروها در پلان پارکینگ
- طراحی لابی و ورودی اصلی ساختمان
- کیفیت فضاهای داخلی پلان معماری طبقات
- دسترسی‌ها و سیرکولاسیون داخلی پلان معماری طبقات
- نمای ساختمان
- و…
مرحله دوم: تقسیم‌بندی فضاهای عمومی و خصوصی در پلان ساختمان
بعد از مشخص شدن محل سرویس‌پله و آسانسور در پلان، باید یک تقسیم‌بندی کلی در مورد فضاهای عمومی، خصوصی و نیمه‌خصوصی انجام دهیم. به اینکار اصطلاحا لکه گذاری پلان معماری هم می‌گویند.
البته لکه گذاری پلان شامل جانمایی پله و آسانسور هم می‌شود، اما به دلیل اهمیت محل قرارگیری سرویس پله در پلان و تأثیر آن در روند طراحی پلان، آن را در اولین مرحله کار قرار دادیم. برخلاف تصور خیلی از هنرجویان معماری، لکه گذاری پلان ساختمان مسکونی اصلا کار سختی نیست. هر چند اینکار در ساختمان‌های با مساحت زیاد و یا در طراحی های خاص شاید کمی سخت به‌نظر برسد و زمان بیشتری ببرد، اما در طراحی آپارتمان‌های مسکونی به‌هیچ‌عنوان کار دشواری نیست.
با توجه به موقعیت قرارگیری پله و آسانسور که گفتیم بهترین موقعیت آن در اینگونه ساختمان‌ها، در وسط پلان است، یک سمت پلان را به قسمت‌های خصوصی مثل اتاق خواب‌ها و حمام و سمت دیگر پلان را به قسمت‌های عمومی و نیمه خصوصی مثل پذیرایی، نشیمن و آشپزخانه اختصاص می‌دهیم.
در این مرحله از طراحی پلان، شاید نیاز باشد کمی موقعیت سرویس پله را جابه‌جا کنیم.
مرحله سوم: جانمایی محل آشپزخانه و ورودی ساختمان
تصمیم‌گیری در مورد بهترین موقعیت آشپزخانه در پلان یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که تا حد زیادی می‌تواند روی کیفیت طراحی پلان ساختمان تأثیر مستقیمی بگذارد. در کتاب ۷نکته در طراحی ساختمان‌های مسکونی توضیحات کاملی در مورد بهترین موقعیت قرارگیری آشپزخانه در پلان توضیح داده‌ام. توصیه می‌کنم اگر هنوز این کتاب رایگان را مطالعه نکرده‌اید، همین الان این کتاب را دانلود و مطالعه کنید.
نکات مهم در طراحی آشپزخانه
در هنگام طراحی آشپزخانه حتما نکات زیر را رعایت کنید:
- آشپزخانه را در موقعیتی طراحی کنید که دارای نور و تهویه مستقیم باشد.
- سعی کنید امکان طراحی و دسترسی مستقیم به تراس از آشپزخانه ممکن باشد.
- ورودی آشپزخانه باید نزدیک به ورودی واحد مسکونی باشد.
- آشپزخانه باید به طور مستقیم با پذیرایی، نشیمن و ناهارخوری در ارتباط باشد.
- حداقل مساحت آشپزخانه حدود ۱۰درصد زیربنای مفید کل واحد مسکونی باشد.
نکته‌ای که همیشه توصیه می‌کنم در طراحی آشپزخانه رعایت کنید این است که آشپزخانه را طوری طراحی کنید تا محرمیت آن حفظ شده و محل کار آشپزخانه (مخصوصا سینک و گاز) از تمام قسمت‌های پذیرایی قابل رویت نباشد.
مرحله سوم: تصمیم‌گیری در مورد لکه‌گذاری اتاق‌خواب‌ها و حمام در پلان
در این مرحله از طراحی پلان ساختمان مسکونی، باید کمی دقت به خرج دهید و حالت‌های مختلف جانمایی اتاق خواب‌ها را بررسی کنید و بهترین تصمیم را در این مورد بگیرید.
در زمان طراحی اتاق خواب‌ها حتما به نکات زیر توجه کنید:
- حتما یکی از اتاق خواب‌ها را بسته به مساحت بنا، به‌عنوان اتاق خواب والدین، بزرگ‌تر از سایر اتاق‌ها طراحی کنید. بهتر است مساحت اتاق والدین کمتر از ۱۵ متر مربع نباشد.
- حتما برای اتاق خواب‌ها یک فیلتر ورودی در نظر بگیرید و دقت داشته باشید که درب اتاق‌ها از سایر قسمت‌های منزل به طور مستقیم قابل رویت نباشد.
- حتی‌المقدور درب اتاق خواب والدین از اتاق خواب فرزندان فاصله داشته باشد و به هم چسبیده نباشد.
- حتما همه اتاق خواب‌ها دارای کمد با عمق استاندارد ۶۰ سانتی‌متر باشند.
- بهتر است عمق یکی از کمدها برای قرارگیری رختخواب ۸۰ یا ۱۰۰ سانتی‌متر درنظر گرفته شود.
- حمام در نزدیکی اتاق خواب‌ها طراحی شود و حتما توجه شود که درب آن از سایر قسمت‌های منزل قابل رویت نباشد.
مرحله چهارم: ستون‌گذاری پلان با توجه به پلان معماری طبقات و موقعیت قرارگیری خودروها در پلان پارکینگ
بعد از اینکه کلیات طراحی پلان طبقات انجام شد و قبل از اینکه سراغ انجام اصلاحات و طراحی موارد جزئی‌تر برویم، باید با توجه به شکل پلان طبقات و طراحی پلان پارکینگ، ستون‌گذاری پلان ساختمان را انجام دهیم. خیلی از دوستان در نحوه ستون‌گذاری پلان معماری مشکل دارند. بر خلاف تصور، ستون گذاری در ساختمان‌های مسکونی کار بسیار ساده‌ای است.
در یک آموزش جداگانه در مورد نحوه ستون‌گذاری پلان معماری به‌طور کامل توضیح داده‌ام و توصیه می‌کنم حتما این مقاله را هم مطالعه کنید.
در این مرحله از فرآیند طراحی پلان ابتدا باید سراغ طراحی پلان پارکینگ رفته و با توجه به تعداد و موقعیت قرارگیری ماشین‌ها در پارکینگ، ستون‌گذاری را انجام دهیم. سپس موقعیت قرارگیری این ستون‌ها را در پلان تیپ طبقات مورد بررسی قرار دهیم.
در این مرحله با توجه به موقعیت قرارگیری ستون‌ها در پلان پارکینگ ممکن است مجبور شویم تغییرات کوچکی در طراحی پلان معماری طبقات انجام دهیم.
مرحله پنجم: انجام اصلاحات نهایی و ریزه‌کاری‌های مربوط به طراحی داخلی پلان
در این مرحله که تقریبا شکل کلی پلان آماده شده است، سراغ ریزه‌کاری‌ها و موارد مربوط به طراحی داخلی می‌رویم. در این مرحله از کار، با توجه به ستون گذاری که در مرحله قبل انجام دادیم، ممکن است نیاز باشد تا تغییرات خیلی جزئی در طراحی پلان معماری تیپ طبقات اعمال کنیم.
توصیه می‌کنم در این قسمت از طراحی پلان علاوه بر طراحی کلی لبه‌های نما، به مواردی مثل داکت‌های تأسیساتی هم فکر کنید و داکت‌های تأسیساتی تأثیرگذار در طراحی پلان را هم حتما در پلان معماری نمایش دهید.
مرحله ششم: مبلمان کردن پلان معماری
آخرین کاری که باید برای تکمیل طراحی پلان ساختمان انجام دهیم، مبلمان‌کردن اصولی پلان ساختمان است. مبلمان‌کردن صحیح و اصولی پلان یکی از مواردی است که به شما کمک زیادی می‌کند تا اشکالات طراحی خودتان را متوجه شده و آنها را اصلاح کنید.
در هنگام مبلمان‌کردن پلان معماری حتما موارد زیر را رعایت کنید:
- حتما از بلوکهای مبلمان استاندارد استفاده کنید.
- هرگز مقیاس و اندازه بلوکهای مبلمان استاندارد را تغییر ندهید.
- فضاهای داخلی پلان را به‌شکل واقعی مبلمان کنید.
- شکل ظاهری مبلمان فضاهای مختلف را حفظ کنید.
- در مبلمان‌کردن ریزفضاهای پلان معماری، فضای تنفس را هم در نظر داشته باشید.
- در هنگام مبلمان کردن پلان معماری، به جزئیات طراحی داخلی هم فکر کنید.
برای بهتر شدن کیفیت فضاهای داخلی پلان، در این مرحله نیز ممکن است نیاز باشد تا تغییرات ظریف و کوچکی در طراحی پلان معماری ساختمان انجام دهیم. تغییراتی که بیشتر در جهت بهینه و کارآمدتر شدن فضاهای داخلی پلان و با توجه به طراحی داخلی پلان معماری انجام می‌شود.
مراحل طراحی پلان آپارتمان‌های مسکونی و ساختمان‌های ویلایی را با همین فرمول می‌توانید انجام دهید. نکته‌ای که در طراحی ساختمان‌های ویلایی یک طبقه باید به آن توجه داشته باشید این است که با توجه به اینکه در اینگونه ساختمان‌ها سرویس پله و آسانسور وجود ندارد و باید مستقیما از داخل حیاط (در ساختمان‌های شمالی) و یا از خیابان (در ساختمان‌های جنوبی) وارد ساختمان شویم، طراحی قسمت ورودی و سیرکولاسیون فضاهای داخلی این ساختمان‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند و باید با حوصله، دقت و زمان بیشتری این قسمت‌ها را طراحی کنید.
منبع : رادآرچیتکت